Próchnica rozwija się w wyniku działania bakterii na tkanki zęba. Resztki jedzenia, które zalegają na powierzchni zęba staną się pożywką dla bakterii, zwłaszcza jeżeli zawierają cukry. Skutecznym przeciwdziałaniem jest racjonalna dieta i stała obecność fluoru zwiększają odporność zęba na próchnicę.
Lakowanie połączone z systematycznym szczotkowaniem zębów utrudniają atak bakterii, zmniejszając ich ilość lub pozbawiając je dostępu do powierzchni zębów. Kierunki zapobiegania próchnicy wydają się więc proste:
- Wzmocnienie zębów, aby stały się odporne na próchnicę
- Dokładne oczyszczanie zębów z resztek pokarmowych, aby nie stały się pożywką dla bakterii
- Eliminacja bakterii lub pozbawienie ich dostępu do powierzchni zębów
Zęby rozwijają się dużo wcześniej, nim pojawią się w jamie ustnej. Optymalnie dobrane pożywienie przyczynia się do ich prawidłowego rozwoju. Młody ząb, który dopiero co pojawił się w jamie ustnej, nie jest jednak w pełni dojrzały. Mniejsza ilość minerałów czyni go szczególnie podatnym na próchnicę. Fluor, który jest obecny w pastach do zębów, przyczynia się do zwiększonej mineralizacji tkanek zęba, co zwiększa jego odporność na próchnicę. Zatem każdorazowe szczotkowanie to nie tylko mechaniczne oczyszczenia zębów, ale także uwolnienie fluoru, który wzmacnia zęby. W okresie rozwojowym dobrze jest stosować dodatkowe preparaty zawierające fluor, takie jak dostępne w aptece żele czy specjalne lakiery, które nanosi się na powierzchnię zębów. W uzasadnionych przypadkach dentysta może także zalecić zażywanie tabletek zawierających fluor.
Dobre zęby rzadko są darem, najczęściej – wynikiem systematycznej pracy. Warto pamiętać, że profilaktyka dziecięca najczęściej jest bezpłatna, a leczenie kosztowne… i bolesne. Systematyczne, codzienne i dokładne szczotkowanie zębów przyczynia się do usunięcia resztek pokarmowych z powierzchni zębów. Ich brak oznacza mniejszą ilość bakterii chorobowych, a tym samym mniejszą intensywność procesu próchnicowego. Im wcześniej po spożyciu posiłku zęby zostaną oczyszczone, tym krótszy czas działania czynników chorobotwórczych.
Efektywność szczotkowania rośnie wraz z czasem: 2 – 3 minuty to czas, jaki jest potrzebny na dokładne oczyszczenie wszystkich zębów.
Całkowita eliminacja bakterii z jamy ustnej nie jest możliwa. Można natomiast pozbawić je dostępu do miejsc, które są najbardziej narażone na jej rozwój. Do takich należą bruzdy zębów bocznych, których budowa nie tylko sprzyja zaleganiu resztek pokarmowych i wnikaniu bakterii, ale także utrudnia prawidłowe ich oczyszczanie. To tutaj najczęściej zaczyna się próchnica. Lakowanie izoluje bruzdy od niekorzystnych czynników, które przyczyniają się do rozwoju próchnicy, a fluor zawarty w laku dodatkowo wzmacnia zęby.
Wizyty w gabinecie stomatologicznym stanowią doskonałe uzupełnienie praktyki domowej. Regularne wizyty warto rozpocząć z dwulatkiem, a nawet wcześniej tj. w chwili pojawienia się zębów. Dentysta dokładnie obejrzy zęby i doradzi taki plan profilaktyki, który ochroni dziecko przed próchnicą. W okresie rozwojowym, ale nie tylko, stosuje się specjalne preparaty zawierające fluor – lakiery, które nanosi się na powierzchnię zębów. Pozostając na zębach przez dłuższy czas, stopniowo uwalniają fluor, zwiększając ich odporność na próchnicę. Powtarzanie takiego zabiegu raz na kilka miesięcy znacznie podnosi jego efektywność. Warto wiedzieć, że zabiegi profilaktyki dziecięcej wykonywane są nieodpłatnie.
Miejscowo stosowane preparaty fluoru, przestrzeganie racjonalnej diety oraz szczotkowanie zębów nie zapewniają wystarczającej ochrony szkliwa w bruzdach zębów bocznych, których budowa anatomiczna sprzyja wnikaniu i zaleganiu resztek pokarmowych i bakterii, utrudnia natomiast ich oczyszczanie. Lakowanie jest jedyną skuteczną metodą zapobiegającą rozwojowi próchnicy w szczelinach zębów trzonowych i przedtrzonowych. Lakowanie bruzd mechanicznie je blokuje, broniąc przed wpływem niekorzystnych czynników, ponadto fluor zawarty w laku wzmacnia cienkie szkliwo w bruździe zęba. Lakowanie może być bezpłatne, a dziecko ma możliwość wybrania ulubionego koloru.
Skuteczną, choć mniej popularną w Polsce formą profilaktyki jest zażywanie tabletek zawierających fluor; jeśli istnieje taka potrzeba dentysta może zalecić ich stosowanie. Rozpuszczając się w ślinie działają one na powierzchnie zęba, a po połknięciu także „od środka”.
Dobre zęby są wynikiem prostych, ale systematycznych działań. Kierunki zapobiegania próchnicy wydają się więc dostępne dla każdego. Skuteczność profilaktyki próchnicy opiera się na równoczesnym stosowaniu wszystkich dostępnych metod.
